O jednym z ludzi zasłużonych dla Kalisza i unikatowej fotografii w zbiorach specjalnych Książnicy
Kilka lat temu do zbiorów specjalnych Książnicy trafiła w drodze zakupu antykwarycznego niezwykła fotografia. Bardzo prawdopodobne, że przedstawia ona pogrzeb Pawła Nikołajewicza Rybnikowa 17 listopada 1885 r. w Kaliszu. Otwarte drzwi cerkwi, soboru Pietropawłowskiego, wskazują, że żegnano wyznawcę prawosławia. Natomiast cywilny charakter korowodu, niesione ordery, sugerują, że chodzi o wysokiego urzędnika rosyjskiego. Pogrzeb zgromadził tłumy ludzi, a trumna niesiona była z gmachu gubernatorów mieszczącego się przy placu św. Józefa, do cerkwi świętych Piotra i Pawła, a następnie na kaliski cmentarz prawosławny przy dzisiejszej ul. Górnośląskiej. 
Kim był Paweł Nikołajewicz Rybnikow, którego domniemany pogrzeb możemy zaobserwować na fotografii?
Urodził się 24 listopada 1831 w Moskwie, był rosyjskim etnografem i urzędnikiem, w latach 1867-1885 wicegubernatorem guberni kaliskiej Królestwa Polskiego.
Prof. Krzysztof Walczak w swojej najnowszej książce wydanej w serii „Kaliszanie”, poświęconej tej niezwykłej postaci, napisał o nim:
„Obecność Pawła Nikołajewicza Rybnikowa pośród ludzi zasłużonych dla Kalisza może dziwić tylko tego, kto nie poznał skomplikowanych losów tego miasta, od zarania dziejów otwartego dla przybyszów z różnych stron i przyjmującego wielu z nich jako swoich.”
Będąc wysokim rangą urzędnikiem państwa zaborczego Rybnikow okazał się polonofilem. Znał dobrze język polski (obok m.in. greki, łaciny, francuskiego, angielskiego i włoskiego) i polską literaturę. Przyczynił się do powstania pisma „Kaliszanin” (1870), gdzie publikowano utwory wybitnych autorów polskich, w tym A. Asnyka, M. Konopnickiej, J. I. Kraszewskiego czy G. Zapolskiej oraz autorów lokalnych, a także opracowania historyczne. Rybnikow, będąc cenzorem „Kaliszanina”, dopuszczał do publikacji teksty, które nie zawsze były zgodne z polityką zaborcy. Z jego inicjatywy rozpoczęto również publikację w języku polskim i łacińskim dokumentów z dziejów Kalisza, od czasów XIII wieku. Angażując się w życie lokalnej społeczności, został członkiem kasy pożyczkowo-oszczędnościowej urzędu gubernatorskiego, Kaliskiego Prawosławnego Cerkiewno-Parafialnego Komitetu Opiekuńczego oraz prezesem Kaliskiego Klubu Społecznego. Nadal zajmował się pracą naukową, korespondował też z takimi wybitnymi pisarzami, jak Aleksandr Hercen i Lew Tołstoj. W międzyczasie wicegubernator otrzymywał kolejne urzędnicze awanse: radca stanu (1873) i rzeczywisty radca stanu (1873). Podczas wicegubernatorskiej służby Rybnikow nabył majątki w powiecie kaliskim (Dębe, Tykadłów), powiecie kolneńskim (Osiny) i w powiecie częstochowskim (Jaskrów).
Według historyka E. Polanowskiego, Rybnikow poprzez swoją teściową był spowinowacony z Polakami, jego dzieci uczyły się w języku polskim, syna Siergieja (który po 1918 r. został na stałe w Polsce) uczyła m.in. Julia Leszczyńska, ciotka Marii Konopnickiej. Wyraźne propolskie sympatie miały prawdopodobnie duży wpływ na Michała Daragana, gubernatora kaliskiego od 1883.
Źródło: Krzysztof Walczak, Paweł Nikołajewicz Rybnikow (1831-1885). Etnograf, wicegubernator kaliski, (seria Kaliszanie). Kalisz, 2020.